Դիակիզել թե՞ թաղել: Այս հարցում Բահայի ուսմունքները խստորեն պաշտպանում են հուղարկավորության տարբերակը` երեք հիմնական պատճառով՝ շրջակա միջավայրի պաշտպանություն, մարդկային էություն և մեր մարմնի արժանապատվությունը:
Հիմա մենք կուսումնասիրենք այս պատճառներից առաջինը և կդիտարկենք դիակիզման և զմռսման դեմ բնապահպանական փաստարկները:
Աբդուլ-Բահան, ի պատասխան ամերիկացի բահայի Լորա Քլիֆորդ Բարնիի` դիակիզման մասին հարցին, գրել է.
Ինչ վերաբերում է տիեզերական երևույթներին, որքան էլ որ մարդկային ինտելեկտը երկար և դժվար պայքարի ճիշտ ընթացակարգեր կամ կատարյալ համակարգ գտնելու համար, այն երբեք չի կարող բացահայտել աստվածային արարչագործության և կյանքի շղթայում նրա տեղափոխությունների ու ճանապարհորդությունների կարգը: Տարրերի, բաղադրիչների և նյութերի փոխանցումները, միացումները, կապերը և ցրումները հոսում են հզոր և անթերի շղթայի երկայնքով: Ուշադրություն դարձրեք գործող տիեզերական օրենքներին և տեսեք, թե որքանով են դրանք ամուր հաստատված, ապահով և զորեղ:
Եվ ինչպես ֆիզիկական մարմնի բաղադրությունը, ձևավորումը, աճն ու զարգացումը տեղի ունեցավ աստիճանաբար, այնպես էլ նրա քայքայումն ու ցրումը պետք է աստիճանաբար լինեն։
Կյանքի այս շղթան, ինչպես Աբդուլ-Բահան է անվանել այն, նույնպես վերաբերում է «կեցության մեծ շղթային», կամ, լատիներեն, scala naturae կամ «կեցության սանդուղքին»։ Այս հայեցակարգն ի սկզբանե եկել է Պլատոնից և Արիստոտելից և կազմում է կենդանի և ոչ կենդանի նյութերի դասակարգման և ընթացակարգի գիտական հիմքը՝ հանքանյութերից մինչև բույսեր, կենդանիներ և մարդիկ:
Աբդուլ-Բահայի կողմից այս տերմինի օգտագործման մեջ կեցության մեծ շղթան նաև վերաբերում է բոլոր իրերի էվոլյուցիոն կենսաբանությանը, բոլոր էակների փոխկապակցվածությանը և կյանքի յուրաքանչյուր մակարդակի միջև տարրերի մշտական շարժմանը և փոխանցմանը: 20-րդ դարի սկզբին Փարիզում իր ունեցած ելույթում Աբդուլ-Բահան զարգացրեց և դրանով իսկ առաջին անգամ առաջարկեց «Գայայի հիպոթեզը»՝ այն գաղափարը, որ Երկիրն ինքն իրենով կյանք է ցուցադրում:
Ֆիզիկական ստեղծագործության մեջ էվոլյուցիան անցնում է կատարելության մի աստիճանից մյուսը: Հանքանյութն իր հանքային կատարելություններով անցնում է բույսին. բույսն իր կատարելություններով անցնում է կենդանական աշխարհ, և այսպես շարունակ՝ մարդկության աշխարհ։ Այս աշխարհը լի է թվացյալ հակասություններով. Այս թագավորություններից յուրաքանչյուրում (հանքային, բուսական և կենդանական) կյանքն իր աստիճանով գոյություն ունի. չնայած մարդու կյանքի համեմատ երկիրը մեռած է թվում, բայց այն ապրում է և ունի իր կյանքը:
Գայայի տեսությունը, որը մշակվել է 60 տարի անց բրիտանացի առաջամարտիկ քիմիկոս և բնապահպան Ջեյմս Լավլոկի և ամերիկացի էվոլյուցիոն միկրոբիոլոգ Լին Մարգուլիսի կողմից, ասում է, որ կենդանի օրգանիզմները մշտապես փոխազդում են իրենց անօրգանական միջավայրի հետ՝ ձևավորելով սիներգիկ և ինքնաբավ համակարգ: Այս համակարգը և նրա տարրերի մշտական շարժումը հավերժացնում են մեր մոլորակի վրա կյանքի ծաղկման պայմանները, ինչը նշանակում է, որ Երկիրն ինքը կենդանի է:
Այս հզոր համակարգը, ինչպես նշել է Աբդուլ-Բահան Լորա Քլիֆորդ Բարնիին ուղղված իր պատասխանում, բխում է բնական կարգից, ինչը նշանակում է, որ մարդկային մարմիններին, որպես ֆիզիկական ստեղծագործության անբաժանելի մաս, պետք է թույլ տրվի բնական ճանապարհով, աստիճանաբար վերադառնալ դեպի աշխարհ:
…Բոլոր արարածների կազմությունն ու տարրալուծումը, հավաքումը, ցրումը և ճանապարհորդությունը պետք է տեղի ունենա համաձայն բնական կարգի, աստվածային կանոնի և Աստծո մեծագույն օրենքի, որպեսզի ոչ մի աղավաղում կամ խանգարում չազդի ներաշխարհից բխող էական հարաբերությունների վրա: Ահա թե ինչու Աստծո օրենքով մեզ պատվիրված է թաղել մահացածներին:
Դիակիզումը բռնի կերպով ընդհատում և կարճ միացնում է այս աստիճանական բնական գործընթացները՝ ակնթարթորեն վերածելով մարմինները երկու կողմնակի արտադրանքի՝ մոխրի և մթնոլորտի աղտոտման:
National Geographic ամսագիրը, 2019 թվականի դիակիզման գիտության մասին հոդվածում նշել է, որ «դիակիզումը պահանջում է շատ վառելիք և հանգեցնում է տարեկան միլիոնավոր տոննա ածխածնի երկօքսիդի արտանետմանը, ինչը բավական է, որ որոշ բնապահպաններ փորձեն վերանայել գործընթացը»:
Մեռած մարմնի դիակիզումը, ի վերջո, մթնոլորտին ավելացնում է ավելի քան 500 ֆունտ COԱ: Արևմտյան աշխարհում դիակիզման համար օգտագործվում է հանածո վառելիք՝ մարմիններն այրելու համար անհրաժեշտ 1200+ աստիճան ջերմություն առաջացնելու համար: Աշխարհի դիակիզումների մեծ մասը, որոնք տեղի են ունենում հինդուական երկրներում, օրինակ՝ Հնդկաստանում, օգտագործում են փայտը որպես վառելիք, ուստի դրանք նաև սպառում են անտառները՝ միաժամանակ ավելացնելով դրանց ածխածնի հետքը: Բացի այդ, դիակիզման համար պահանջվող բարձր ջերմաստիճանը հանգեցնում է ատամնաբուժական լցոնումներից սնդիկի թունավոր գոլորշիացմանը և դարձել է աշխարհում օդի սնդիկի աղտոտվածության աճի հիմնական աղբյուրներից մեկը:
Մահացածների մարմինները թաղումից առաջ զմռսելը կիրառվել է դարեր շարունակ։ Ըստ էության, զմռսումը ներառում է արյունը արտահոսելը և մահացած մարդու զարկերակային համակարգում քիմիական նյութերի ու կոնսերվանտների ներարկում, ինչպիսիք են ֆորմալդեհիդը, գլյուտարալդեհիդը և մեթանոլը, ինչպես նաև վիրահատական ճանապարհով հեռացնելով մարմնի ներքին հեղուկները: Թեև երկրների ճնշող մեծամասնությունում օրենքով զմռսումը չի պահանջվում, թաղման կազմակերպիչները հաճախ առաջարկում էին, որ վշտացած հարազատները զմռսեն հանգուցյալին, հավանաբար այն պատճառով, որ որոշ դիահերձարաններ և թաղման տներ զգալի շահույթ են ստանում այս ընթացակարգից:
Զմռսումը դանդաղեցնում և հետաձգում է բնական քայքայման գործընթացը՝ թույլ տալով թաղումներ կատարել բաց դագաղներում, որտեղ կարելի է տեսնել մահացածներին: Սակայն թաղումից հետո թունավոր զմռսման հեղուկները ներծծվում են գերեզմանի շուրջ գտնվող հողի մեջ և կարող են մտնել ստորերկրյա ջրեր: Այդ իսկ պատճառով, զմռսումը սկսվեց կասկածի տակ դրվել բնապահպանական տեսանկյունից:
Բահայի ուսմունքներն արգելում են զմռսումը, եթե օրենքով պահանջված չէ, ինչպես բացատրվում է 1988 թվականին Արդարության Տան անունից գրված այս նամակում.
Բահաուլլան խորհուրդ է տալիս թաղում կատարել մահից հետո որքան հնարավոր է շուտ: Երբ հանգամանքները թույլ չեն տալիս մարմինը թաղել մահից անմիջապես հետո, կամ երբ պահանջվում է քաղաքացիական օրենսդրությամբ, մարմինը կարող է զմռսվել, պայմանով, որ օգտագործված գործընթացը կարճատև ժամանակով ժամանակավորապես դանդաղեցնում է բնական քայքայումը: Այնուամենայնիվ, մարմինը չպետք է ենթարկվի զմռսման գործընթացի, որի արդյունքում այն երկար ժամանակ պահպանվում է առանց քայքայվելու. նման գործընթացները հաճախ նպատակ ունեն պահպանել մարմինը անորոշ ժամանակով:
Բահայիների թաղման օրենքները պահանջում են պարզություն և արժանապատվություն մահվան հետ կապված, քանի որ մարդկային մարմինների զմռսումը կամ դիակիզումը ընդհատում և ավարտում է կյանքի բնական ցիկլը: Երբ կենդանի էակները մահանում են, նրանք բնականաբար վերածվում են սննդանյութերի, որոնք անհրաժեշտ են կյանքի այլ ձևերի համար: Բահայիները կարծում են, որ այս բնական էկոլոգիական գործընթացը՝ սննդային շղթան և բոլոր կենդանի էակների փոխհարաբերությունները, պետք է թույլ տրվի, որ ընթանա այնպես, ինչպես նախատեսել են Աստված և բնությունը: Որոշ հարցերի պատասխաններում Աբդուլ-Բահան ասում է.
Ինչ վերաբերում է արարածներին, ապա նրանց կյանքը բաղկացած է միությունից, իսկ մահը՝ քայքայվելուց։ Բայց նյութը և համընդհանուր տարրերը չեն կարող ամբողջությամբ ոչնչացվել և վերանալ: Ո՛չ, նրանց ոչնչացումը պարզապես վերափոխում է։ Օրինակ, երբ մարդը մահանում է, նրա մարմինը դառնում է հող, բայց չի դառնում բացարձակ անգոյություն. պահպանում է հանքային գոյությունը, բայց փոխակերպում է տեղի ունեցել, և այս կազմը քայքայվել է։ Նույնն է բոլոր մյուս էակների ոչնչացման դեպքում. քանզի գոյությունը չի դառնում բացարձակ անգոյություն, և բացարձակ անգոյությունը գոյություն ձեռք չի բերում։
Նման կարեկից և արժանապատիվ թաղումը, որում մեր մարմինները դիտվում են որպես կյանքի ցանցի անբաժանելի և կարևոր մաս, տրամաբանական և էկոլոգիական իմաստ ունի:
Երբ մենք տեսնում ենք գերեզմանատներում աճող գեղեցիկ ծառեր և ծաղկող բույսեր, մենք սկսում ենք գիտակցել սննդային այս շղթայի մեծ գեղեցկությունը և սկսում ենք հասկանալ դրա էկոլոգիական և հոգևոր նշանակությունը:
