Վերջերս ես շատ էի մտածում դատավճռի մասին, քանի որ կարծես թե միտում կա որևէ մեկին դատելու կամ խորհուրդ տալու դեմ, քանի որ դա սպառնում է «բացառվել» մարդու կյանքից:
Բայց ավելի լայն իմաստով, ես գտնում եմ, որ բահայի գրվածքները բավականին նրբերանգ են այս թեմայի վերաբերյալ՝ կախված ենթատեքստից: Որոշ հանգամանքներում դատողությունը կարող է տեղին չլինել, բայց որոշ դեպքերում այն կենսական է դառնում:
Անհատական մակարդակում բահայի ստանդարտը հակված է դեպի չդատելը: «Ինչպե՞ս կարող ես մոռանալ քո սեփական թերությունները և քեզ մտահոգել ուրիշների թերություններով», - հարցնում է Բահաուլլան «Նվիրական խոսքերում»: Բահայի ուսմունքներից մեկ այլ հատվածում Աբդուլ-Բահան գրել է.
Յուրաքանչյուր մարդու մեջ պետք է տեսնել միայն այն, ինչը արժանի է գովասանքի: Երբ դա արվի, կարելի է ընկեր դառնալ ողջ մարդկային ցեղի համար: Եթե մարդկանց նայում ես նրանց թերությունների տեսանկյունից, ապա նրանց ընկեր լինելը դժվար գործ է։
Ինչպե՞ս կարող ենք ինքնաբերաբար դատել ուրիշներին, երբ մենք ոչինչ չգիտենք նրանց կյանքի պատմության մասին, կամ ինչի միջով են նրանք անցնում իրենց կյանքի որոշակի փուլում, կամ ինչ կոշիկներ էին նրանք հագել: Բոլոր մարդիկ կրում են իրենց բեռը և ուրախությունը, անկախ, օրինակ, այն ռասայից և դասից, որտեղ մենք ծնվել ենք:
Իհարկե, մենք բոլորս կյանքում շտկումների կարիք ունենք, որոնք մեզ հնարավորություն կտան և կխրախուսեն կատարելագործվել, սակայն հարաբերություններում պետք է լինի բավականաչափ վստահություն՝ փոփոխություն կատարել հրավիրելու համար: Օրինակ, չնայած իմ կարծիքին սիրելիի մասին, ով, ըստ իս, զբաղվում է հոգեպես կործանարար պրակտիկայով, եթե նա չի ցանկանում իմ խորհուրդը, ես պետք է հարգեմ նրա սահմանները: (Շատ ավելի դժվար է դա անել ամուսնուս հետ, ում ես ուրախությամբ անկոչ խորհուրդներ եմ տալիս):
Այնուամենայնիվ, մենք կարող ենք փակվել լավ առաջնորդության և աճի հնարավորության առաջ, եթե չլսենք մեր ընկերներին, մեր համայնքի տարեցների իմաստուն խորհուրդներին, մեր ծնողների իմաստությանը, դաստիարակների և մենեջերների ներդրմանը, ովքեր ունեն ապրած փորձ և արմատապես տարբերվում են մեր տեսակետներից։ Մի դարաշրջանում, որտեղ այդքան շատ մարդիկ իրենց լսված կամ հարգված չեն զգում, ե՞րբ ենք վերջին անգամ հարցրել որևէ մեկից կարծիք և իրականում ցանկացե՞լ ենք լսել նրանց պատասխանը:
Այս տեսակի անկեղծ և ազնիվ փոխանակումները կազմում են բահայի խորհրդակցությունների հիմքը: «Աստվածային իմաստության երկինքը լուսավորված է խորհրդակցության և կարեկցանքի երկու լուսատուներով», - գրել է Բահաուլլան: Նույն հատվածում նա նաև ասել է. «...աշխարհակարգի գմբեթը բարձրացված է վարձատրության և պատժի երկու սյուների վրա»։
Այս վերջին հայտարարությունը ինձ բերում է հասարակության մեջ դատողության դերի մասին իմ երկրորդ կետին: Այսօր մենք շատ ավելի շատ պատիժներ ունենք վատ պահվածքի համար, քան լավ վարքի համար պարգևներ՝ ցավալի անհավասարակշռություն: Բահայի սուրբ գրվածքներն ասում են, որ բարոյական կրթությունը հանցավոր վարքագիծն արմատախիլ անելու վերջնական միջոցն է, բայց ավաղ, մենք դեռ չենք հասել մարդկության հոգևոր զարգացման այս կետին:
Այսպիսով, ի՞նչ պետք է անենք այս ընթացքում: Պատիժը, իհարկե, ենթադրում է դատապարտում և, ինչպես ցույց են տալիս Բահայի Սուրբ գրվածքները, անհրաժեշտ է հասարակական կարգի կայունության համար, իսկ արդարության իրականացումը պահանջում է դատավարություն: Իմ կարծիքով, եթե մեր կոլեկտիվ կյանքում չդատաստանը ծայրահեղության մատնվեր, եսասեր երեխաները կվայրենանան, մենեջերները կմնան անարդյունավետ աշխատողների հետ, իսկ վատագույն դեպքում հանցագործները, բառացի և փոխաբերական իմաստով, կփախչեն սպանության պատժից: Միգուցե դրանցից որոշները մեր օրերում ծանոթ են հնչում:
Բահայի գրվածքներում կան բազմաթիվ հիշատակումներ նրանց մասին, ովքեր «անհանգստանում են», բռնակալների և չար գործողություններ կատարողների մասին: Ինչ արդարացումներ էլ որ առաջարկվեն, այս աշխարհում կան մարդիկ, ովքեր զգալի վնաս են հասցնում ուրիշներին, ներառյալ բռնությունը կանանց և երեխաների նկատմամբ: Վերջերս ես մտածում էի այն մասին, թե ինչպես են կիբերհանցագործները գողանում տարեցների խնայողությունները՝ կործանելով միլիոնավոր կյանքեր իրենց ֆինանսական շահի համար: Միջազգային մակարդակում կան բազմաթիվ չհետապնդված պատերազմական հանցագործներ՝ մասամբ հաշվի առնելով համաշխարհային կիրառելի օրենքի բացակայությունը: Անմեղ քաղաքացիական անձանց, այդ թվում՝ մյուսներին պաշտպանելու համար մարդիկ պետք է պատասխանատվության ենթարկվեն համապատասխան կառույցներին իրենց պատճառած լուրջ վնասների համար:
Այսպիսով, ըստ բահայիների, լավագույն դատողությունը գալիս է սոցիալական ինստիտուտներից, որոնք իրավասու են դա անել, և ոչ թե անհատներից:
Բահայի գրվածքների այս հատվածները պարզություն են հաղորդում այս թեմային:
«Որոշ մարդիկ նման են արյունարբու գայլերի», - ասում է Աբդուլ-Բահան՝ «Որոշ հարցերի պատասխաններում»: «Եթե նրանք առջևում պատիժ չտեսնեին, ապա կսպանեին ուրիշներին բացառապես իրենց հաճույքի և զվարճության համար: Քաղաքական մարմնի պատշաճ գործունեությունը կախված է արդարությունից, ոչ թե ներողամտությունից»:
Աբդուլ-Բահան ավելացրել է.
Անհատն իրավունք չունի վրեժ լուծել, բայց քաղաքական մարմինն իրավունք ունի պատժել հանցագործին։
Նման պատիժը նպատակ ունի այլոց հետ պահել նմանատիպ հանցագործություններից:
Այնուհետև Աբդուլ-Բահան իր գրվածքներում արտահայտեց հետևյալ խորիմաստ միտքը.
Աստծո Արքայությունը հիմնված է արդարության, ինչպես նաև ողորմության, կարեկցանքի և բարության վրա բոլոր կենդանի հոգիների նկատմամբ: Ձեր ամբողջ սրտով աշխատեք կարեկից լինել ողջ մարդկության նկատմամբ, բացառությամբ նրանց, ովքեր ունեն ինչ-որ եսասիրական, անձնական դրդապատճառներ կամ հոգու ինչ-որ հիվանդություն: Բարություն չի կարելի դրսևորել բռնակալի, խաբեբայի կամ գողի նկատմամբ, քանի որ դա ոչ միայն չի արթնացնում նրանց իրենց մոլորության մեջ, այլ ստիպում է, որ նրանք շարունակեն իրենց այլասերվածությունը նախկինի պես:
Մեր անձնական կյանքում չդատաստանի, ինչպես նաև կարեկցանքի և ներողամտության դրսևորումը մի բան է, որին մենք բոլորս կարող ենք անհատապես ձգտել, բայց ինչպես ասվում է Բահայի սուրբ գրվածքներում, եթե մենք դա անենք համայնքի և հասարակության մակարդակով, դա չի առաջնորդի աշխարհը արդարության և խաղաղության համար, որոնց մենք ձգտում ենք:
