Մայրերի օրվա հետ կապված իմ ամենավաղ հիշողությունը կարմիր վարդով եկեղեցի գնալն է, քանի դեռ մայրս կենդանի էր։
Այդ ժամանակ և այդ վայրում, երկու սեռերի և բոլոր տարիքի մարդիկ, ում մայրերը մահացել էին, Մայրերի օրը սպիտակ վարդեր էին բերում եկեղեցի։ Մնացածս կարմիր վարդեր էինք կրում։ Ակնհայտ էր, որ դա մահացած մայրերի հիշատակի և սգո օր էր, ինչպես նաև մեր կյանքում կենդանի մայրերին մեծարելու օր։ Հիշում եմ, թե ինչպես շուրջս նայեցի սրբավայրում՝ տեսնելու, թե ով էր կրում սպիտակ վարդը, և հետո տխրեցի այն կրողի համար։
Այս սովորույթը, կարծես, անհետացել է, ինչպես Մայրերի օրվա պատմության հետ կապված շատ այլ սովորույթներ, ինչպիսիք են՝
Հին Հունաստանում «աստվածների մոր»՝ Ռեայի տոնը։
Կիբելեի՝ Հին Հռոմում մայր աստվածուհու պաշտամունքը (մինչև որոշ անկարգությունների պատճառով նրա հետևորդները վտարվեցին):
Բրիգիդ աստվածուհու, իսկ ավելի ուշ նրան հաջորդող Սուրբ Բրիգիդի պաշտամունքը, Մայրերի օրվա գարնանային տոնի տոնակատարության հետ միասին, կապված էր Բրիտանական կղզիներում և կելտական Եվրոպայում ոչխարների առաջին կաթի հետ։
Մայրության կիրակիի ստեղծումը բրիտանացիների կողմից 17-րդ դարում՝ մի օր, երբ աշակերտներն ու ծառաները կարող էին մեկ օրով վերադառնալ տուն՝ իրենց մայրերին այցելելու համար:
Արևմտյան Վիրջինիայում Մայրերի օրերը նախաձեռնել է տեղացի ուսուցչուհի և եկեղեցու անդամ Աննա Ռիվզ Ջարվիսը, ով ցանկանում էր աշխատել իր քաղաքում սանիտարական պայմանները բարելավելու, իսկ ավելի ուշ՝ քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ հակամարտության երկու կողմերի համար։
Սակայն կա մեկ գաղափար, որը չպետք է մարի՝ Մայրերի օրվա տոնակատարությունների տարբեր պատմական բաղադրիչների և այսօրվա Հոլմարկ տոնի միջև, և դա Մայրերի օրվա կապն է համաշխարհային խաղաղության հնարավորության հետ։ Թվում է, թե քիչ հայտնի փաստ է, որ Ջուլիա Ուորդ Հոուն, ով, թերևս, առավել հայտնի է «Հանրապետության մարտական հիմնը» երգի տեքստի գրմամբ, փորձել է Ամերիկայում հաստատել «Խաղաղության մայրերի օրը»՝ քաղաքացիական պատերազմի և ֆրանկո-պրուսական պատերազմի կոտորածներից սարսափած լինելուց հետո։ 1870 թվականին նա Լոնդոնում և Փարիզում կայացած միջազգային խաղաղության համաժողովներում հրապարակեց խաղաղության մանիֆեստ, որը հետագայում դարձավ նրա «Մայրերի օրվա խաղաղության հռչակագիրը»։
Այս փաստաթղթում Հոուն կոչ է անում աշխարհի կանանց ոտքի կանգնել և ասել.
Մենք չենք ստանա պատասխաններ կապ չունեցող գործակալություններին տրված հարցերին,
Մեր ամուսինները մեզ մոտ չեն գա կոտորածի հոտով լցված, սիրո և ծափահարությունների համար։
Մեր որդիները մեզանից չեն խլվի անուս մնալու համար
Ամենը, ինչ մենք կարող էինք նրանց սովորեցնել ողորմության, կարեկցանքի և համբերության առումով։
Մենք՝ մեկ երկրի կանայք,
Եկեք չափազանց նրբանկատ լինենք այլ երկրի կանանց նկատմամբ,
Որպեսզի մեր որդիները սովորեն չվնասել իրենց որդիներին։
– Ջուլիա Ուորդ Հոու, սեպտեմբեր 1870թ
Հոուն շարունակում է կոչ անել զինաթափման, քանի որ «սպանության սուրը արդարադատության կշեռքը չէ»։ Այն կոչ է անում կանանց «խորհրդակցել միմյանց հետ այն միջոցների վերաբերյալ, որոնցով մեծ մարդկային ընտանիքը կարող է խաղաղ ապրել... նպաստելու տարբեր ազգությունների միությանը, միջազգային հարցերի բարեկամական կարգավորմանը և աշխարհի մեծ ու ընդհանուր շահերին»։
Պարզվում է, որ 1873 թվականին Ամերիկայի 18 քաղաքներում կանայք անցկացրել են «Մայրերի օրը հանուն խաղաղության» հանդիպում, և Բոստոնը նշել է «Մայրերի օրը հանուն խաղաղության» առնվազն 10 տարի։ Սակայն տոնակատարությունները դադարեցին, երբ Հոուն դադարեց վճարել տոնակատարությունների համար։ Հոուն իր ջանքերը ուղղեց խաղաղության և կանանց իրավունքների համար պայքարին այլ ձևերով։
Անցել է գրեթե 150 տարի, բայց մարդկային կորուստները դեռ թարմ են հիշողության մեջ։ Մարդկությունը, կարծես, գտնվում է մշտական պայքարի մեջ՝ հիմնված ազգային, ռասայական և կրոնական տարբերությունների վրա։ Արդյո՞ք աշխարհի կանայք կբարձրանան իրավիճակը փոխելու, մեզ օգնելու գիտակցել մեր կոլեկտիվ մարդկայնությունը և վերջ դնել պատերազմներին։
Բահայի գրվածքները պարունակում են ուշագրավ կանխատեսումներ.
Երբ… տղամարդկանց և կանանց միջև հավասարությունը իրականացվի, պատերազմի հիմքերը լիովին կոչնչացվեն։ – Աբդուլ-Բահա, Համընդհանուր խաղաղության հռչակագիր
Իրականում, [կինը] կլինի ամենամեծ գործոնը համընդհանուր խաղաղության և միջազգային արբիտրաժի հաստատման գործում։ Անկասկած, կինը կվերացնի մարդկության մեջ պատերազմները։ – Աբդուլ-Բահա
Այդպես էլ կլինի, երբ կանայք լիարժեք և հավասար մասնակցեն աշխարհի գործերին, երբ նրանք վստահորեն և հմտորեն մտնեն օրենքների և քաղաքականության մեծ ասպարեզ, պատերազմները կդադարեն։ – Աբդուլ-Բահա
Միայն այն ժամանակ, երբ կանայք ընդունվեն մարդկային գործունեության բոլոր ոլորտներում լիարժեք գործընկերության մեջ, կստեղծվի բարոյական և հոգեբանական միջավայր, որի դեպքում կարող է ի հայտ գալ միջազգային խաղաղություն։ – Արդարության Համաշխարհային Տուն, հոկտեմբեր 1985, Համաշխարհային խաղաղության խոստում (Նամակ աշխարհի ազգերին)
Այս բահայի կանխատեսումները հաստատում են Ջուլիա Ուորդ Հոուի տեսլականային գաղափարները։ Հնարավոր է՝ այս Մայրերի օրը մենք բոլորս կարողանանք խորհել կանացի ուժի մասին և մոտեցնել այն օրը, երբ կարելի է խաղաղություն հաստատել։
Ստորև ներկայացված է Հոուի Մայրերի օրվա խաղաղության հռչակագրի ամբողջական տեքստը։
Մայրերի օրվա հռչակում - 1870թ.
Վեր կացե՛ք ուրեմն... այսօրվա կանայք։
Վեր կացե՛ք, բոլոր կանայք, ովքեր սիրտ ունեն։
Քո մկրտությունը ջրով կլինի՞, թե՞ արցունքներով։
Հաստատակամորեն ասեք.
«Մենք չենք ստանա հարցերի պատասխաններ կապ չունեցող գործակալություններից,
Մեր ամուսինները մեզ մոտ չեն գա կոտորածի հոտով լցված,
Սիրո և ծափահարությունների համար։
Մեր որդիները մեզանից չեն խլվի անուս մնալու համար
Ամեն ինչ, ինչ կարող էինք սովորեցնել նրանց ողորմածության, կարեկցանքի և համբերության մասին։
Մենք՝ մեկ երկրի կանայք,
Եկեք չափազանց նրբանկատ լինենք այլ երկրի կանանց հետ
«Որպեսզի թույլ տանք մեր որդիներին սովորել չվնասել իրենց որդիներին»։
Ավերված Երկրի ձայնից գալիս է ձայնը
Մեր սեփականը։ Նա ասում է. «Զինաթափե՛ք, զինաթափվե՛ք»։
Սպանության սուրը արդարադատության կշեռքը չէ»։
Արյունը չի լվանա մեր ամոթը,
Եվ բռնությունը չի ցուցի սեփականատիրություն։
Ինչպես են տղամարդիկ հաճախ թողնում գութանն ու սալը
Պատերազմի կոչով,
Թող կանայք հիմա թողնեն տնից մնացած ամեն ինչ
Խորհրդակցության մեծ և լուրջ օրվա համար։
Թող նրանք նախ հանդիպեն որպես կանայք՝ սգալու և մեծարելու մահացածներին։
Թող նրանք հանդիսավոր կերպով խորհրդակցեն միմյանց հետ միջոցների վերաբերյալ,
որի միջոցով մեծ մարդկային ընտանիքը կարող է խաղաղ ապրել…
Նրանցից յուրաքանչյուրը, կրելով ոչ թե Կեսարի սրբազան կնիքը,
Այլ Աստծո
Կանացիության և մարդկայնության անունով ես կոչ եմ անում, Որպեսզի կանանց ընդհանուր կոնգրեսը առանց Քաղաքացիության սահմանափակման նշանակվի և անցկացվի ցանկացած վայրում, որը կհամարվեր առավել հարմար,
Եվ հնարավորինս կարճ ժամանակահատվածում, համաձայն իր նպատակների,
Նպաստի տարբեր ազգությունների միավորմանը
Միջազգային խնդիրների խաղաղ կարգավորմանը,
Խաղաղության մեծագույն և համընդհանուր շահերին:
